Cesaria Evora Çıplak Ayaklı Morna Kraliçesinin Ardından....

Cesaria Evora, (27 Ağustos 1941-17 Aralık 2011 ) Atlas Okyanusunda, Kuzey Batı Afrika açıklarındaki bir adalar ülkesi olan Cape Verde'de doğmuştu. Doğduğu yer Afrika'da sömürgeleri bulunan Portekiz'in yüzyıllarca üs olarak kullandığı bir yerdi. Cesaria Evora, parlak sesi hemen dikkat çekmişti, ama bir genç kızken başladığı şarkıcılık yaşantısında umduklarını bulamadı ne yazık ki. Barlarda şarkı söyleyerek annesine ve iki kızına bakan sanatçı zor yıllar geçirdi.Zaten yoksul bir ada ülkesi Cape Verde'de yoksullukla savaşıp ailesine bakmaya çalıştı.

Sanatçının orta yaş dönemi sonunda onu dinlemek için Sao Vicente adasına gelen Fransız menajer Jose da Silva, birlikte çalışmayı önerdiğinde Evora 47 yaşındaydı. Sanatçı içinde bir umut zerresi dahi olmaksızın bari hiç değilse Paris'i görürüm diye düşünüp öneriyi kabul etti. Fakat Tanrı sonunda onun yüzüne gülecekti, bu sayede geç ama çok güçlü ve haklı üne kavuşacaktı .

Kendi deyimiyle "aç insanlarla, dünyanın fakir halklarıyla dayanışma içinde olmak amacıyla" sahneye gösterişli ayakkabılar yerine çıplak ayakla çıkmayı tercih eden Cesaria Evora’nın ilk albümü 1988’de yayımlandı.

1991 ve 1992’de yeni albümleri çıktığında ise artık 50’li yaşlarda ve hayatında ilk kez ünlüydü. Şarkılarını Portekizce ile Afrika dillerinin bir karması olan Creole dilinde söylemesine rağmen, sesinin sıcaklığı ile dünyanın her köşesinde geniş bir hayran kitlesi budu.

Sonraki yıllarda Dünya’yı dolaşıp aralarında Türkiye’nin de bulunduğu ülkelerde yüzlerce konser veren sanatçının ne şanslıyım ki bir kaç yıl evvel İŞSANAT'ta verdiği konsere eşimle gitme fırsatı bulmuştuk ve iyi ki de gitmiş onu hayatta iken görebilmişiz. Bu konser ile ilgili blogta yayımlanan detaylı yazıya buradan ulaşabilirsiniz.

Altta sanatçıdan Capo Verde....



Pek çok ödül almıştır.2003 yılında Güncel Dünya Müziği kategorisinde “Aşkın Sesi (Voz d'amor)” adlı albümüyle aldığı Grammy ödülü bunlardan biridir. Çıplak ayaklı diva olarak anılan sanatçı için bu ödüllerin belki en anlamlısı ülkesi tarafından verilen “Kültür Elçisi” unvanı olsa gerek. Sanatçı, hayat verdiği hüzünlü şarkılarla (morna) tanınıyor. Şarkıları, Portekiz Fado'larından Küba ve Afrika müziklerine uzanan geniş bir yelpazeyi yansıtıyor. Burada biraz Morna' dan da bahsedelim:

Morna sıklıkla cavaquinho(küçük gitar) , klarnet, akordiyon, keman, piyano ve gutar içeren çoğunlukla Blues ile karşılaştırılan Cape Verde' nin ulusal müziğidir, tıpkı Fado'nun Portekiz müziği olması gibi ya da Tango'nun Arjantin müziği olması gibi.. BU türün en ünlü sesi ise Cesaria Evora idi. Şarkılarda sıklıkla gurbete gidiş, sıla ve deniz hasreti konu edilir.

Ve işte onun müziğine beni aşık eden parçası Sodade canlı performans...



Aynı parça albüm yorumu...



2010 yılında sağlığı bozulan sanatçı, bir kalp krizi sonucu Portekiz'de hastane de uzun süre yatmış ve sonra sağlığında meydana gelen sorunlar sebebiyle bu yıl Eylül'de müzik kariyerini noktaladığını açıklamıştı. 17 Aralık günü vefat eden sanatçı 70 yaşındaydı.

Sanatçının ilk kayıtlarının olduğu Radio Mindelo Early Recording albümü ile ilgili blogta evvelce yazdığım yazıya buradan ulaşabilirsiniz.

Altta canlı perfromans Besame Mucho...



Sanatçının Albümleri:

La Diva aux pieds nus - 1988
Distino di Belita - 1990
Mar Azul - 1991
Miss Perfumado - 1992
Cesaria - 1995
Cabo Verde - 1997
Cafe Atlantico - 1999
Sao Vicente de Longe - 2001
Voz D'amor - 2003
Rogamar - 2006
Nha Sentimento- 2009

Altta Petit Pays...



Altta sanatçının veda albümü olan Cesaria Evaora & Friends ki bu albümde ünlü vokalerle şarkılarını okudu, işte oradan Mar Azul...



İşte o albüm alttadır, ülkemizde de var, bu veda çalışmasını tüm müzik severlere öneririm. Harika bir sanatçıydı, müziği mükemmeldi, yazık ki dünya onu geç tanıdı ama bu sürede unutulmaz olmayı başardı, nur içinde yatsın.

Cesaria Evora - Radio Mindelo Early Recording CD

Her ne kadar bloğumda LP tanıtımları yapsam da bazen kimi sanatçıların CD formatta olsa tanımı yapılası albümleri olmakta evvelce bu blogta SADE Lovers Rock albümü CD formatını tanıtmıştım. Şimdi ise Morna'nın divası Ceseria Evora hakkında birşeyler yazmak isterim. Sanatçıyı aşağıda öncelikle sevgili eşimin turkeyforum'da evvelce Mrs.Bohlener nickname 'i ile kaleme aldığı sanatçıyı tanıtan yazısını paylaşmak isterim orada herşey çok iyi anlatılımış:


"Arkadaşlarının Çize diye çağırdığı, Cesaria Evora, 27 ağustos 1941’de Mindelo, Cape Verde’de doğdu. Parlak sesi ve fiziksel çekiciliği hemen dikkat çekti, ancak şarkıcılık kariyeri için ümit ettiklerini bulamadı.

Cape Verde’li bir kadın grubu ve şarkıcı Bana, Cesaria’yı Lisbon’a birkaç şarkı kaydetmeye götürdüler, ancak kayıtlar yapımcının kulağını pek doldurmadı. 1988’de Cape Verde’li genç fransızlar, kayıt yapması için onu paris’e davet ettiler. 47 yaşındaydı. kaybedecek bir şeyi de yoktu. paris’i hiç görmemişti ve daveti kabul etti.

1988 lusafrica tarafından doldurulan ilk albümü piyasaya çıkar la diva aux pieds nus (yalınayak diva). zuk tadında bir koledera olan bia lulucha cape verde’liler için hit olur.

New morning’te küçük bir topluluğa 1 ekim’de ilk konserini verir.1990 ikinci albümü distino di belita’da akustik morna ve elektrik koladeralar bulunmaktadır. piyasaya sürümü alçak perdedendir ve yapımcı şirket tamamıyla akustik kayıtla farklı bir şey denemeye karar verir.

1991 cesaria ilk akustik albümü için fransa’da. mindel orkestrası eşliğinde, 2 haziran’da angouleme festivali’nde, 7 haziran’da da paris new morning’de sahne alır. her ne kadar paris konseri az sayıda cape verde’li hayranını çekse de, angouleme konseri basının ilgisini uyandırır.(günlük gazete «liberation’da ilk makale ). Mar Azul adlı albümü ekim’in sonunda çıkar. New Morning’te 14 aralık’ta yeni bir konser düzenlenir.

Salonu dolduran çoğunluğu avrupalı kalabalık, performansıyla büyülenir. » le monde» gazetesinde veronique mortaigne şöyle yazar: » cesaria evora, capcanlı bir ellilik, hınzır bir sadakatle morna söylüyor. … o bar şarkıcılarının dünya asaletine ait.» efsane şekillenmeye başlamıştır.

1992 mar azul’la medya heyecanı büyür ve france inter gibi radyo kanalları albümü listelerine alır. 7 haziran’da cesaria, nimes feria’da sahneye çıkar ve miss perfumado ekim’de fransa’da piyasaya sürülür.

Basın Cesaria’yı Billie Holliday ile karşılaştırır. eleştirmenler sesinin tatlılığıyla coşar ve efsaneyi güçlendirmek için birçok detay sunarlar: Cesaria’nın müsrif konyak ve tütün zevki, cape verde’nin unutulan adalarındaki yaşamı, mindelo’nun sıcak akşamları… paris theatre de la ville ôdeki 11-12 aralık konserlerinin biletleri bir ay öncesinden tükenir. ilk brüksel konseri botanique’dedir (7aralık)

1993 Miss Perfumado vurucu bir hit albüm olur (300,000 den fazla satılır)cise, lizbon’da ilk konserini teatro sao luis’de ( 25 mayıs) verir. Polis içeri giremeyen hayran kitlesini uzaklaştırmak zorunda kalır. 12 ve 13 haziran’da, tüm salonu dolduran iki konserle fransa’daki zaferini tamamlar (konser kayda alınır ve 1996’da canlı konser albümü olarak parisian label melodie tarafından piyasaya sürülür) dünya turuna başlar: barselona (21 haziran), montreal spectrum ( 14 temmuz), japonya (ekim sonu) ve fransa ( 1993 sonunda 30 konser) 1994 sao paulo konserleri (mayıs).

Ceatano Veloso, Cesaria ile sahneyi paylaşır ve kendisine ilham veren büyük kadın şarkıcılar arasında yerini aldığını söyler.

İspanya, Portekiz, Belçika, isviçre, Afrika, batı hint adaları… Cesaria bir sahne fenomenidir. Lusafrica şirketi ona BMG’yle anlaşma imzalatır ve şirket, sonbaharda, sodade, les plus belles mornas de cesaria ( sodade, cesaria’nın en güzel mornaları) adı altında bir derleme piyasaya sürer.

Cesaria içkiyi bırakır ama sigarayı değil.1995 cesaria albümü (fransa’da altın), abd de dahil olmak üzere 20 ülkede piyasaya sürülür (200,000 adet satılır). albüm grammy ödüllerine aday gösterilir.

Cesaria paris bataclan’da 10 gün süreyle sahnededir ve ilk kuzey amerika turuna başlar. madonna, david byrne, brandford marsalis ve new york sosyetesi onu görmek için bottom line’a akın eder.

Goran Bregovic, Emir Kustrica’nın filmi underground ôın özgün müziği için Ausencia şarkısını onun söylemesini ister.

1996 tur yılları: fransa (40 konser), isviçre, belçika, brezilya, almanya (11 konser), hong kong, italya, isveç, abd ve kanada (30 konser), senegal, fildişi sahilleri ve londra’daki ilk konseri queen elizabeth hall’de. Red Hot&Rio adlı albümde Caetano Veloso ile düet yapar. Arte tv kanalı onun için bir belgesel hazırlar. Paulino Vieira ( Miss Perfumado ve Cesaria albümlerinin ortak yapımcısı), gruptan ayrılır ve yerine genç, yetenekli Bau olarak tanınan gitarist Rufino Almeida gelir.

1997 Cabo Verde adlı albümün piyasaya çıkışı. mart’ta programlanan Olympia konserleri ve üçüncü abd turunu da içine alan dünya turu. Cabo Verde de Grammy ödüllerine aday gösterilir.

1998 Cesaria, Jacinto Pereira (Cavaquinho), Jose Paris(bas), Luis Ramos (gitarlar), Nando Andrade (piyano), Totinho (saksafon ve vurmalılar) ve Bau (gitar, cavaquinho, keman ve şef) eşliğinde yine yollardadır.

Yunanistan’dan Japonya’ya, İsrail’den Portekiz’e, batı hint adaları’ndan Lübnan’a, Cesaria 1998’de dünyayı dolaşır, fakat hala Nisan 1999’da çıkması planlanan albüm için malzeme kaydetmektedir. Bundan önce, Ekim sonunda, BMG, büyük umutlar filminin özgün müziği olarak bir önceki sene kaydedilen «Besame Mucho» nun (İspanyolca olarak) yanı sıra, hayranlarının en beğendiği şarkıları içeren, ilk Best of Cesaria Evora albümünü piyasaya sürer.

Fransa’da, üç ay sonra bu best of… albümü altın albüm ödülünü alır.1999 bu yıl, 1992’de fransa’da piyasa sürülen, ABD’de 1998’de çıkan Miss Perfumado’nun Grammy ödüllerine aday gösterilmesiyle başlar.

Cafe Atlantico adlı yeni albüm, Mayıs’ta önce Fransa’da ( 300,000 adet satılır), daha sonra tüm dünyada çıkar. Mart’ta Cesaria, Yunanistan’dan bir dünya turuna başlar ve Eylül ile Ekim’de Kuzey Amerika’da sahneye çıkar. Sahnede, yeni repertuarın şölensel duygusunu yansıtması için orkestra büyütülür: 12 müzisyen ( keman bölümü de dahil) artık piyanist Nando Andrade yönetimindedir. tur, 7-10 aralık tarihleri arasında Paris Olimpia’da verilen dört konserin hemen ardından, Sao Salvador, Brezilya’da sonlanır.

Burada Cesaria farklı BMG şirketleri tarafından sunulan birçok altın albümü alır.2000 Café Atlantico Grammy ödüllerine aday gösterilir ve Cesaria, Fransız Victoire de la Music ödüllerinde «en iyi dünya albümü» ile ödüllendirilir.

Hemen ardından ilk büyük Güney Amerika turuna başlar: Küba, Meksika, Brezilya, Arjantin ve Şili. Mayıs’taki İskandinavya turundan sonra, ABD ve Avrupa’daki festivallere katılacağı bir başka tur için yola koyulur.


2001 Sao Vicente di Longe, Cesaria’nın 8. stüdyo albümü olarak Paris , la havana ve rio de janerio’da kaydedilir, yaklaşık altmış müzisyen, düzenleyici ve ses mühendisi proje üzerinde çalışır, çalışma mekanı sanatçının stüdyo kariyerinin başlangıcındayken ilk albümünü kaydettiği koşullarla yakından uzaktan ilgisi olmayan bir yerdir. ABD’de Grammy ve Fransa’da victoire de la music ödülleri için aday gösterilir, cesaria hala yollardadır: sadece 2001 yılında, 20 civarında Cape Verde’li sanatçıyla birlikte verdiği Paris Zanith de dahil, 120 konser.2002 Singapur, Tahiti ve Noume ônin yanı sıra, ilk kez Doğu Avrupa ülkelerinde( Rusya, Ukrayna, Hırvadistan, Makedonya, Macaristan) vereceği bir dizi konserle birlikte cesaria’yı beş kıtaya taşıyacak yeni büyük bir tur planlanır.

20 haziran’da BMG , en beğenilen parçaların canlı performanslarını ve Cesaria’nın en eski arkadaşlarından biri olan, Angola müziğinin en iyi vokal sanatçılarından Bonga ile düet olarak söylediği Sodade’nin yeni versiyonunu derleyerek bir antoloji çıkarır.

Studyo albümleri

La Diva Aux Pieds Nus (1988)

Distino di Belita (1990)

Mar Azul (1991)

Miss Perfumado (1992)

Cesária (1995)

Cabo Verde (1997)

Café Atlantico (1999)

São Vicente di Longe (2001)

Voz d'Amor (2003)

Rogamar (2006)

Derlemeler ve konser kayıtları

Sodade - Les Plus Belles Mornas de Cesária (Best of compilation, 1994)

Club Sodade (Remix album, 1996)

Live à L'Olympia (Live album, recorded at the Paris Olympia, 1996)

Colors of the World (Allegro Music, 1997)

Best Of' (Best of compilation, 1998)

Anthology (Best of compilation, 2002)

Anthologie - Mornas & Coladeras (Double CD edition of Anthology, 2004)

Live D'Amor (Live DVD, recorded in 2004 at Le Grand Rex, Paris, 2004)"

Ve gelelim benim sizlere tanıtmak istediğim albümüne, Radio Mindelo sanatçının 60'larda aynı adlı radyoda yaptığı prorramlardan kalan bantlardan oluşturulan ve ilk kayıtlarını içeren tam bir kolleksiyon çalışması


Albüm tek bir CD olarak düzenlenmiş ve içeriği çok doyurucu İngilizce ve Fransızca sanatçı ve o günler hakkında yazılar ve resimlerle süslü bir kitapçık, CD kutusunda sizleri bekliyor.

Bence faydalı bir şey daha yapılmış kayıtların hangisi orijinal hangi makara bantta ve hangi yılda yapılmış makara bantların tedarikçi isimleriyle mevcut.


Dediğim gibi albüm kolleksiyon için birbir ama Cape Verde'de 60 larda yapılan kayıtlarda muhteşem bir odyofillik beklenilmemeside oldukça doğal olsa gerek, bunu derken kayıtların kötü olmadığını da belirtmeliyim.


Sanatçının henüz gencecik biriyken yaptığı ve çoğunu sonraki albümlerinde tekrar yorumladığı parçaların ilk kez yorumlayışını dinlemek cidden farkılı bir deneyim. Albüm eski BMG yeni SONY/Colombia'dan yayımlanmıştır.


Böyle bir sanatçının albümlerinin LP formatta halen yayımlanmamış olması ise bence çok acı ve yanlış.

Parçalar:

1. Cize5:01

2. Oriundina3:43

3. Pe di boi2:31

4. Nutridinha2:48

5. Vaquinha mansa3:31

6. Belga4:21

7. Cize3:39

8. Mar azul4:24

9. Terezinha2:03

10. Frutu proibido3:01

11. Falta di força2:14

12. Sayko dayo2:16

13. Sangue di beirona2:32

14. Nho antone escaderote2:07

15. Mata morte2:55

16. Rabolice na ilha da madeira1:56

17. Nova sintra4:16

18. Menina D'Fonte Felipe2:07

19. Cinturão Tem Mele2:19

20. Dor Di Sodade2:56

21. Cize3:29

22. Caminho De São Tomé 3:59

ve albümden Mar Azul altta;

Cesaria Evora Konseri

Arkadaşlar madem konumuz müzik sizlerle eşimin turkeyforum'da çıkan ve dün gittiğimiz Morna'nın kraliçesi Cesaria Evora konseri hakkındaki yorumunu aynen oradan alarak altta veriyorum,

"Morna'nın Çıplak Ayaklı Divası Cesaria Evora

Daha önce size 18.Ocak.2009 Pazar günü İş-Sanat’da “ CESARİA EVORA “ konseri olduğunu duyurmuş,konser sonrası izlenimlerimi de daha sonra aktaracağımı yazmıştım.

İşte size muhteşem gecenin ayrıntıları ;Güne müthiş bir heyecanla başladım,eşimle beraber bir an önce akşam olsada bu güzel dinletiyi izlemeye başlasak diye akşamı iple çektik.Saat 15:00 gibi evden çıktık önce Beyoğlu’na şöyle güzel bir yürüyüş ve kültür turu yaptıktan sonra saatler ilerlemişti.Akşam yemeğimizi yedik ve konser alanına doğru yola çıktık evden arabasız ayrıldığımız için biraz zorlansak da konser salonuna ulaştık.Büyük bir kalabalık kapının önünde yığılmış ağır ağır salona doğru ilerliyordu.İçeri girdik geniş bir güvenlik ağından geçtik.Eşim ( Bohlener ) ve ben fotoğraf makinelerimizi yanımıza almıştık ama ne yazık ki girişte makineleri vestiyere teslim etmemiz konusunda bizi uyardılar,büyük bir düş kırıklığına uğramıştık Eşimin ( Bohlener ) makinesi tam profesyonel kocaman olduğu için kamufle edemediğinden vestiyere bırakmak zorunda kaldı.Bense vestiyerin küçük bir dalgınlığından faydalanarak makinemi salona yanımda götürmeyi başardım,Tüm uyarılara rağmen “ DİVA “ yı bir şekilde görüntülemem lazımdı ama nasıl ???Salona kapıda bizleri karşılayan görevliler eşliğinde girdik İş-Sanatı bilenler bilir sahnesi ve salonu çok şık ve rahat koltuklarımıza yerleştik.Yerimiz tam orta bölümde sahneye hakim iyi bir yerdeydi.İzlemeye gelenler birer birer koltukları doldurmaya başlamışlardı bile tam ön sıramıza tanıdık bir sima yerleşti “ Bülent Eczacıbaşı,Eşi – Tüsiad Başkanı ve Eşi “ gecenin eğlenceli olacağı belliydi yüzler hep aşina olduğumuz kişilerdi.Kısa aralıklarla verilen duyurular sonrasında konser nihayet başlamıştı.Sekiz kişilik vokal ve müzisyen grubu ilk açılış parçasını coşkuyla çalmaya başladılar.Sahnede ve seyircilerde heyecan ve sabırsızlık artık belli ediyordu kendini.Parçanın sonunda sahnenin kenarından küçük yapılı,sevimli gülüşüyle el sallayarak bir kadın geldi ve işte Morna'nın çıplak ayaklı Diva’sı karşımızda duruyordu.Salon alkış sesleriyle doluydu,hiç vakit kaybetmeden hemen ilk parçaya geçti ardından 1-2-3-4-5-6. parçalar gelmişti,hiç soluk almadan bir çırpıda 6 parçayı söyleyivermişti.Aradaki minik akaklıklar haricinde ( ilk iki parçada şarkıyı söylerken öksürdü) her şey güzeldi.Fakat çözemediğim bir ruh hali vardı;Diva seyirci ile hiç temasta bulunmamıştı sanki şarkıları bir an önce söyleyip gitmeliyim dercesine sahnenin önünde aynı pozisyonda durup söylemeye devam ediyordu.Bende hafif hafif hayal kırıklıkları başlamıştı acaba böylemi olması gerekiyor diye düşünmeye başladım içten içe.Sahnede gözüyle,çenesiyle ve elleriyle oynayan bir sanatçı vardı; böylece bir solukta 6 parça bitmişti.Bu arada kendi hariç müzisyenler acayip eğleniyorlardı özelikle keman ve saksafon ustaları bence konserin en eğlenceli simalarıydı.Sahne performansları ve doğaçlamaları süperdi.Diva son söylediği parçanın sonunda müzisyenleri tek tek gayet ciddi bir tavırla bize tanıttı en sonunda da gülerek ben “ Cesaria “ dedi işte o an hepimiz gülmeye başladık.Neden seyirciyle temasta bulunmuyor diye düşünürken birden karşımızda Portekizce bize derdini rahatça anlatan birini buluverdik ve sanki bizde anlıyormuşuz gibi söylediklerini tasdik ettik.Parçanın sonunda ön koltukta oturan seyircilere doğru bir şeyler söyleyerek sahnenin gerisinde onun için hazırlanmış masaya oturup bir anda gayet rahat bir şekilde sigarasını yakıverdi o andan itibaren her şey daha farklı olmuştu.Kendi için verdiği tek mola buydu,bu küçük sigara molasından sonra diğer parçalara geçi artık herkes yerinde dans ediyordu kendiside biraz daha rahatlamış gözüküyordu.Her parçanın sonunda yenisi başlarken artık o sahneye el sallayarak çıkan küçük kadın adeta devleşti.Müzisyenlerde çoştukça çoştular ve çoşturdular.Ve işte o an konser bitmişti el sallayarak çıktığı sahneden yine el sallayarak sessizce iniyordu.Ama seyircinin onu böyle eken bırakmaya pek niyeti yoktu.Alkışlar eşliğinde bis yaptı ve işte “ Besame Mucho “ parçasını söylüyordu ve ben fırsat bu fırsat diyerek yanımda gizli soktuğum fotoğraf makinemle video çekimine başlamıştım,bu fırsatı kaçıramazdım ki parçayı baştan sona bir güzel çektim anlayacağınız anı ölümsüzleştirdim.

İşte size konserin izlenimleri İstanbul’dan bir Diva geçti yaşadığım muhteşem akşamlardan biri daha istemeden de olsa bitivermişti.Eve dönerken aklımda onun muhteşem sesi,sıcak gülümsemesi,süper müzisyen ve vokal gurubu ile harika parçalar kalmıştı.

Ayağına,yüreğine,sesine sağlık “Çıplak Ayaklı Diva CESARIA EVORA “ inşallah ömrün uzun olurda bizi böyle bir yorumdan,böyle bir sesten ve harika parçalardan mahrum bırakmazsın,tekrar bir yerlerde buluşmak dileğiyle seni dün akşam olduğu gibi ayakta alkışlıyorum.

Mrs.Bohlener"